کتیبه های اشیا غار کلماکره
عنوان اصلی مقاله کتیبه های اشیا غار کلماکره “شرح چهار مورد از کتیبه های منقور بر اشیای غار کلماکره” است. این مقاله توسط آقای رسول بشاش کنزق نگاشته شده است.
شرح چهار مورد از کتیبه های منقور بر اشیای غار کلماکره
در تیر ماه 1371 شمسی بنا به در خواست اداره میراث فرهنگی استان تهران که تعدادی از اشیا باز یافته منسوب به غار کلماکره واقع در ارتفاعات شمالی پل دختر خرم آباد را در اختیار دارد، نگارنده ماموریت یافت تا از چند شیء کتیبه دار گنجینه مذکور که به طور اتفاقی و به روش غیر علمی کشف شده بودند، بازدید نموده و آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. مقاله حاضر که متن آن قبلا به صورت سخنرانی در نخستین گردهمایی باستان شناسی ایران پس از انقلاب سلامی- شوش ارائه گردیده، حاصل مطالعات انجام شده است.
از میان اشیایی که به غار کلماکره منسوبند و هم اکنون در اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نگهداری می شوند، تعداد 6 قطعه شیء کتیبه دار از جنس نقره در اختیار نگارنده قرار گرفت. پنج مورد آنها پس از عکس برداری و استنساخ مورد مطالعه قرار گرفت که 4 مورد آنها به شرح ذیل معرفی می شوند.
جام نقره با کتیه آرامی
نخست
کتیبه نخست از کتیبه های اشیا غار کلماکره، کتیبه ای است به خط و زبان آرامی کهن (قرن 7 قبل از میلاد) که در قسمت فوقانی جام نقره ای به ابعاد قطر دهانه 13.5 و ارتفاع 22 سانتی متر حک شده است. در این ریتون سر سه بز شاخدار پایه جام را تشکیل می دهد. البته شیوه حکاکی صرف نظر از سادگی اش چندان تمیز و بی اشکال نیست.
…
ترجمه کتیبه:
(جام) فرماندار کوبان (با) سفینه بز برای سلامتی مدان شاه
یا: (جام) فرماندار کوبان عاز/ لزاسپند برای سلامتی مدان شاه
…
لبه جام با کتیبه آرامی کهن
دوم
دومین کتیبه از کتیبه های اشیا غار کلماکره که در این مقوله مورد بحث قرار می گیرد، کتیبه ای است که به خط و زبان آشوری میانه در دو سطر به خط میخی نسبتا درشت در سطح بیرونی بخش فوقانی ظرفی تمام نقره و دسته دار به ابعاد قطر دهانه حدود 27.3 سانتی متر و ارتفاع حدود 23.1 سانتی متر حک شده است. شیوه نگارش شیوا و با صلابت، اما با کمی بی دقتی توام است.
…
ترجمه متن: (تقدیم) به خدای اداد (باد) متحد شهر گوزانا (گیلزانا؟)
اسرحدون پادشاه کشور آشور پسر سناخریب پادشاه کشور آشور باشد که قضاوت نماید.
…
سوم و چهارم
سومین و چهارمین کتیبه مورد بحث از کتیبه های اشیا غار کلماکره، متن و مضمون واحدی دارند که در اینجا به خاطر مضامین مشترک آنها با هم معرفی می شوند. کتیبه ها در هر دو ظرف به خط میخی در سطح درونی به طور منظم و بسیار ریز حک شده اند. خط کتیبه ماخوذ از اکدی و مطابق با ایلامی نو و هخامنشی است. واژه نگارهای به کار گرفته شده در این کتیبه ها مطابق با کاربرد آنها در زبان ایلامی دوره هخامنشی است. یکی از کتیبه ها بر ظرفی به شکل آبریز نقر شده و دیگری روی جام (ریتون)، که هر دو از جنس نقره ساخته شده اند، حک شده است.
…
ترجمه: آمپیریش شاه سکتور / ساماتور پسر تابال
…
ریتون نقره
نتیجه
در پایان با توجه به مضامین کتیبه های خوانده شده، چنین به نظر می آید که اشیای منسوب به غار کلماکره صرف نظر از چند مورد، بقیه به سلسله ای از فرمانروایان سرزمین سکتور یعنی سکودرا skudra که تا کنون منطقه سرزمین های تراکیه و مقدونیه تعیین شده است (البته این محل قابل تعمیم به منظقه قدیمی تر سرزمین سکائیه یعنی کوبان یا شبه جزیره تامان در سواحل و مناطق شرقی دریای سیاه نیز می تواند باشد) مربوط اند.
چنانچه می دانیم این سرزمین ها از سده هشتم قبل از میلاد به بعد تا دوره های پادشاهان شناخته شده آنها محل حکمرانی فرمانروایانی بود که در سده های بعد متعارض حکومت های نیرومند آشور، اورارتو، ماد و حتی هخامنشی بوده اند که در این صورت چنین وضعیتی ذهن را متوجه تعرضات و تهاجمات قبایل و حکمرانان کیمری و متعاقب آنها سکاها می کند که حضور فعال آنها در ماد و لرستان فعلی قطعی است؛ لذا به دست آمدن چنین اشیا و آثاری در این منطقه بعید و دور از ذهن نیست. ضمن اینکه خود نام شهر قدیم سیمره یا در شهر متبادر کننده نام قوم کیمری یا سیمری در ذهن است.
خط و زبان این کتیبه ها گذشته از چند مورد آرامی کهن و آشوری میانه، باید اذعان کرد که بقیه به خط و زبانی است ماخوذ از آشوری و ایلامی، بلکه نزذیکتر به ایلامی که در این صورت شاید بتوان گفت گویشی از زبان ایلامی باشد.
(کیمری یا سیمری؟) چنانچه این برداشت صحیح باشد نظریه مشابهت و نزدیکی زبان ایلامی با زبان های قفقازی که مورد نظر بعضی دانشمندان ایلام شناس از جمله «جورج کامرون» بوده است تقویت می شود.
